D.G.GAMIT
ભારતના દરેક રાજ્યમાં ઓછામાં ઓછી એક કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટી છે, જ્યાં સેંકડો વિદ્યાર્થીઓ ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવે છે. આ વિદ્યાર્થીઓ વધુ પ્રગતિ કરે છે અને દેશના અર્થતંત્રની કરોડરજ્જુ બને છે. પરંતુ હવે આ વર્ષે યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશનનું બજેટ લગભગ અડધું થઈ ગયું છે.
નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે વચગાળાના બજેટમાં યુજીસીની ફાળવણી ઘટાડીને રૂ. 2500 કરોડ કરી હતી, જે ગયા વર્ષે રૂ. 5360 કરોડ હતી, જોકે કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટી માટે રૂ. 4000 કરોડથી વધુનું બજેટ રાખવામાં આવ્યું છે. 2024-25 માટે રકમ વધારીને 15 હજાર 928 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી છે.
આ વર્ષે શિક્ષણ મંત્રાલયની કુલ બજેટ ફાળવણી 6.8 ટકા વધીને રૂ. 1,20,627 કરોડ થઈ છે. 2023-24માં આ બજેટ 1,12,899 કરોડ રૂપિયા હતું, જ્યારે 10 વર્ષ પહેલા 2014ના બજેટમાં શિક્ષણ માટે 99,300 કરોડ રૂપિયા આપવામાં આવ્યા હતા.
પહેલા સમજો કે દેશમાં કેટલા પ્રકારની યુનિવર્સિટીઓ છે
કોઈપણ વિદ્યાર્થીને તેની કારકિર્દીમાં આગળ વધવા માટે સારું શિક્ષણ મેળવવું જરૂરી છે. 12મા ધોરણની પરીક્ષા પાસ કર્યા બાદ વિદ્યાર્થીઓ કોલેજ કે યુનિવર્સિટી પસંદ કરે છે. આપણા દેશમાં ચાર પ્રકારની યુનિવર્સિટીઓ છે – સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટી, સ્ટેટ યુનિવર્સિટી, પ્રાઇવેટ યુનિવર્સિટી અને ડીમ્ડ યુનિવર્સિટી.
કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા સંચાલિત થાય છે અને રાજ્ય યુનિવર્સિટીઓ રાજ્ય સરકારો દ્વારા સંચાલિત થાય છે. ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીઓ કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રાલય અને યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશનની દેખરેખ હેઠળ સંચાલિત થાય છે. કોઈપણ રાજ્ય સરકારની દખલગીરી નથી.
UGC ઉચ્ચ શિક્ષણના ધોરણોને પૂર્ણ કરતી કોઈપણ ખાનગી કોલેજ અથવા સંસ્થાને ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીનો દરજ્જો આપી શકે છે. જો કે સરકાર તરફથી કોઈ આર્થિક મદદ મળતી નથી.
આઝાદી પછી યુનિવર્સિટીઓની સંખ્યા કેટલી વધી?
આઝાદી પછી, ઉચ્ચ શિક્ષણ ક્ષેત્રે યુનિવર્સિટીઓ અને કોલેજોની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. વર્ષ 1950માં યુનિવર્સિટીઓની સંખ્યા 20 હતી. પછીના 74 વર્ષોમાં, 2014 સુધીમાં, આ સંખ્યા 34 ગણી વધીને 677 થઈ ગઈ. તેમાંથી, 45 કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટીઓ છે, જેમાંથી 40 શિક્ષણ મંત્રાલયના કાર્યક્ષેત્ર હેઠળ છે.
ભારતમાં ક્યા રાજ્યમાં કેટલી યુનિવર્સિટીઓ ?
- દિલ્હી- 7
- ઉત્તર પ્રદેશ-6
- બિહાર-4
- તેંલગાણા-3
- મણિપુર-3
- આંધ્રપ્રદેશ-3
- અસમ-2
- ગુજરાત-2
- જમ્મુ-કાશ્મીર-2
- મધ્ય પ્રદેશ-2
- તમિલનાડું-2
દેશમાં કેટલી નકલી યુનિવર્સિટીઓઃ-
યુજીસીએ સપ્ટેમ્બર 2023 સુધીમાં દેશના 8 રાજ્યોની 20 યુનિવર્સિટીઓને નકલી જાહેર કરી છે. યુજીસીએ આ યુનિવર્સિટીઓ સામે કાર્યવાહી માટે રાજ્ય સરકારને પત્ર પણ લખ્યો હતો. તેમાંથી સૌથી વધુ 8 નકલી યુનિવર્સિટી દિલ્હીમાં છે. તે પછી, ઉત્તર પ્રદેશમાં 4, આંધ્ર પ્રદેશ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં બે-બે નકલી યુનિવર્સિટીઓ છે. આ સિવાય કર્ણાટક, કેરળ, મહારાષ્ટ્ર અને પુડુચેરીમાં એક-એક છે.
