20મી સદીમાં આ કલમ લખનાર સાહિર લુધિયાનવી આજે જીવિત હોત તો તેઓ ખૂબ જ નિરાશ થયા હોત. 7 ઓક્ટોબરે વિશ્વમાં બીજું યુદ્ધ શરૂ થયું. ઈઝરાયેલ અને પેલેસ્ટાઈન વચ્ચે ક્યારેય શાંતિપૂર્ણ વાતાવરણ નહોતું પરંતુ શનિવારે સવારે ગાઝા પટ્ટી પર નિયંત્રણ ધરાવતા હમાસે ઈઝરાયેલ પર હજારો રોકેટ છોડ્યા હતા. જવાબમાં ઈઝરાયેલે પણ યુદ્ધની જાહેરાત કરી હતી.
યુદ્ધના ચોથા દિવસે સ્થિતિ એવી છે કે એક તરફ ઇઝરાયેલની સેના સતત હમાસ પર હુમલો કરી રહી છે તો બીજી બાજુ આતંકવાદી સંગઠન – હમાસ (જે પેલેસ્ટાઇનની તરફેણમાં છે)એ પણ ઇઝરાયેલ પર હુમલા ચાલુ રાખ્યા છે. બંને દેશો વચ્ચે ચાલી રહેલા આ યુદ્ધમાં અત્યાર સુધીમાં હજારો નિર્દોષ લોકોના જીવ ગયા છે. સોશિયલ મીડિયા પર દરેક જગ્યાએ યુદ્ધનો વીડિયો વાયરલ થઈ રહ્યો છે. આ વીડિયોમાં, એક માતા તેના ઘાયલ બાળકને તેના હાથમાં પકડીને મદદ માટે વિનંતી કરી રહી છે, જ્યારે એક બાળક તેના પરિવારના મૃતદેહો પાસે રડતો જોવા મળે છે.
બંને દેશો વચ્ચે ચાલી રહેલા આ સંઘર્ષે માત્ર આ દેશોના રાજકારણીઓ જ નહીં પરંતુ સમગ્ર દેશને અલગ-અલગ જૂથોમાં વહેંચી દીધો છે. આ રિપોર્ટમાં અમે તમને ઈઝરાયલ અને પેલેસ્ટાઈન સાથે જોડાયેલા એવા સવાલોના જવાબ આપીશું, જેના વિશે જાણવું દરેક વ્યક્તિ માટે ખૂબ જ જરૂરી છે.
- ઈઝરાયેલ-પેલેસ્ટાઈન સંઘર્ષ કેટલો જૂનો છે?
આજે જેરુસલેમ છે તે 4000 વર્ષ પહેલા બેબીલોન અને પછી ઓટ્ટોમન સામ્રાજ્યનો ભાગ હતું. તે સમયે અહીં યહૂદીઓ પર અત્યાચાર ગુજારવામાં આવતો હતો. અત્યાચારોને કારણે યહૂદીઓ ધીમે ધીમે જેરુસલેમ છોડીને યુરોપના અન્ય દેશોમાં સ્થાયી થવા લાગ્યા.1941-45ની વચ્ચે એટલે કે બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન, હિટલરે જર્મનીમાં યહૂદીઓ પર અત્યાચાર ગુજાર્યો અને નરસંહાર કર્યો. જે પછી, યુદ્ધ સમાપ્ત થયા પછી, યહૂદીઓએ તેમની જમીન પર પાછા જવાનું નક્કી કર્યું.
પેલેસ્ટાઈન અને ઈઝરાયેલ આજે જે સ્થાન પર છે તે બ્રિટનના કબજામાં હતું. બ્રિટને પેલેસ્ટાઈન સાથે સમાધાન કરીને યહૂદીઓ માટે ઈઝરાયેલ બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. તે સમયે પેલેસ્ટાઈનમાં આરબો રહેતા હતા. આરબો અને યહૂદીઓ વચ્ચેના સંઘર્ષનો અંત લાવવામાં નિષ્ફળ ગયેલા બ્રિટને 1947માં પેલેસ્ટાઈનમાંથી પોતાના સુરક્ષા દળોને પાછા ખેંચી લીધા અને આરબો અને યહૂદીઓની સમસ્યાના ઉકેલ માટે આ મુદ્દો નવનિર્મિત સંસ્થા યુનાઈટેડ નેશન્સ (UN)ને સોંપ્યો. જે બાદ યુએનએ પેલેસ્ટાઈનને બે ભાગમાં વહેંચવાનો નિર્ણય લીધો હતો. હિબ્રુ કેલેન્ડર મુજબ ઈઝરાયેલની સ્વતંત્રતાની ઘોષણાના 70 વર્ષ પૂર્ણ થઈ રહ્યા છે.
ઈઝરાયેલની રચના પછી લાખો પેલેસ્ટિનિયન આરબોએ ભાગવું પડ્યું. બીજી તરફ, આરબ દેશોમાંથી લગભગ છ લાખ યહૂદી શરણાર્થીઓ અને વિશ્વ યુદ્ધ દરમિયાન યુરોપમાં બચી ગયેલા અઢી લાખ લોકો ઈઝરાયેલની સ્થાપનાના થોડા વર્ષોમાં જ ત્યાં સ્થાયી થયા. આ કારણે ઈઝરાયેલમાં યહૂદીઓની સંખ્યા બમણીથી પણ વધુ થઈ ગઈ છે.
- અલ-અક્સા મસ્જિદના વિસ્તારને લઈને બંને દેશો કેમ લડી રહ્યા છે?
યુએનએ પેલેસ્ટાઈન અને ઈઝરાયેલને બે અલગ-અલગ ભાગોમાં વિભાજિત કર્યા પરંતુ જેરુસલેમમાં અલ અક્સા મસ્જિદ અને ટેમ્પલ માઉન્ટ પર અટવાયેલા રહ્યા. વાસ્તવમાં, જેરુસલેમ શહેર ઇસ્લામ, યહુદી અને ખ્રિસ્તી ત્રણ ધર્મોમાં ખૂબ જ વિશિષ્ટ સ્થાન ધરાવે છે. પ્રોફેટ ઈબ્રાહિમને તેમના ઈતિહાસ સાથે જોડતા ત્રણેય ધર્મો જેરુસલેમને તેમનું પવિત્ર સ્થળ માને છે.
- ખ્રિસ્તીઓનું પવિત્ર સ્થળ: ‘ધ ચર્ચ ઓફ ધ હોલી સેપલ્ચર’ જેરુસલેમના ખ્રિસ્તી વિસ્તારમાં છે. ‘ધ ચર્ચ ઓફ ધ હોલી સેપલ્ચર’ એ જ જગ્યાએ આવેલું છે જ્યાં ઈસુ ખ્રિસ્તનું મૃત્યુ થયું હતું, ક્રૂસ પર ચડાવવામાં આવ્યા હતા અને અહીંથી તેઓ ઉતર્યા હતા. દાતાર ખ્રિસ્તી પરંપરાઓ અનુસાર, ઈસુ ખ્રિસ્તને અહીં ‘ગોલગોથા’ પર વધસ્તંભ પર ચડાવવામાં આવ્યો હતો.
- મુસ્લિમોના પવિત્ર સ્થાનો: જેરૂસલેમમાં ખડકનો ગુંબજ અને મસ્જિદ અલ અક્સા. આ મસ્જિદને ઇસ્લામમાં ત્રીજું પવિત્ર સ્થળ માનવામાં આવે છે. મુસ્લિમો માને છે કે પયગંબર મોહમ્મદ મક્કાથી અહીં માત્ર એક જ રાતમાં ગયા હતા અને અહીં પયગંબરોની આત્માઓ સાથે ચર્ચા કરી હતી. અલ અક્સા મસ્જિદથી થોડાક જ ડગલાં દૂર ડોમ ઓફ ધ રોક્સનું પવિત્ર સ્થળ છે, જેમાં પવિત્ર પથ્થર પણ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે પયગંબર મોહમ્મદ અહીંથી સ્વર્ગમાં ગયા હતા. અલ અક્સા મસ્જિદમાં દરરોજ હજારો લોકો પ્રાર્થના કરવા આવે છે.
- યહૂદીઓની પવિત્ર દિવાલ: યહૂદીઓની પશ્ચિમી દિવાલ જેરુસલેમમાં જ છે. આ વોલ ઓફ ધ માઉન્ટનો બાકીનો ભાગ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે યહૂદીઓનું પવિત્ર મંદિર, ધ હોલી ઓફ હોલીઝ, એક સમયે આ જ જગ્યાએ સ્થિત હતું. યહૂદીઓ માટે આ સૌથી પવિત્ર સ્થળ હતું. યહૂદીઓ માને છે કે આ તે સ્થાન છે જ્યાંથી વિશ્વનું સર્જન થયું હતું અને અહીં જ પ્રોફેટ ઇબ્રાહિમે તેમના પુત્ર આઇઝેકનું બલિદાન આપવા તૈયાર કર્યું હતું. ઘણા યહૂદીઓ માને છે કે ડોમ ઓફ ધ રોક વાસ્તવમાં હોલી ઓફ હોલીઝ છે.
આવી સ્થિતિમાં આ શહેરને લઈને આરબો અને યહૂદીઓ વચ્ચે વિવાદ શરૂ થયો. આને ધ્યાનમાં રાખીને, યુએનએ અલ-અક્સા મસ્જિદના 35 એકર કેમ્પસને આંતરરાષ્ટ્રીય સમિતિની દેખરેખ હેઠળ મૂક્યું. જો કે, તે સમયે આરબ દેશોને અલ અક્સા મસ્જિદ કેમ્પસને આંતરરાષ્ટ્રીય સમિતિની દેખરેખ હેઠળ રાખવાનું પસંદ ન હતું. મે 1948માં આ શહેરને લઈને આરબો અને ઈઝરાયેલીઓ વચ્ચે યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું હતું. તે સમયે લેબનોન, સીરિયા, ઇરાક અને ઇજિપ્ત જેવા આરબ દેશોએ ઇઝરાયેલ પર હુમલો કર્યો હતો.
- યરૂશાલેમને ક્યારે અને શા માટે બે ભાગમાં વહેંચવામાં આવ્યું?
જ્યારે 1948 માં યુદ્ધ સમાપ્ત થયું, ત્યારે જેરુસલેમ શહેર પૂર્વ અને પશ્ચિમ એમ બે ભાગોમાં વહેંચાયેલું હતું. જોર્ડન પૂર્વ અને ઇઝરાયેલ પશ્ચિમ નિયંત્રિત.
વર્ષ 1967 માં, ઇઝરાયેલ પર ફરી એકવાર આરબ દેશો (ઇજિપ્ત, સીરિયા અને જોર્ડન) દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો. 6 દિવસ સુધી ચાલેલા આ યુદ્ધમાં આરબ દેશોને હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આ યુદ્ધમાં ઈઝરાયેલે અલ અક્સા અને ટેમ્પલ માઉન્ટ વિસ્તારો પર કબજો જમાવ્યો અને ઈઝરાયલે તેના 35 એકર કેમ્પસ સાથેની અલ અક્સા મસ્જિદનો નાશ કર્યો.
