ડી.જી ગામીત
સુપ્રીમ કોર્ટમાં સોમવારનો દિવસ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ બનવા જઈ રહ્યો છે. દેશની સર્વોચ્ચ અદાલત કલમ 370 પર પોતાનો ચુકાદો આપવા જઈ રહી છે. તે જ સમયે, કલમ 370 પર ચુકાદા પહેલા, કાશ્મીરના નેતાઓ અને લોકોમાં આશા અને ઉદાસી બંને છે. કલમ 370 હટાવ્યા પછી જ જમ્મુ અને કાશ્મીરને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વહેંચવામાં આવ્યું હતું, જેમાંથી એક ભાગ જમ્મુ અને કાશ્મીર અને બીજો લદ્દાખ બન્યો.
સુપ્રીમ કોર્ટની બંધારણીય બેંચ અનેક અરજીઓ પર પોતાનો ચુકાદો આપશે. આ અરજીઓમાં ઓગસ્ટ 2019માં કલમ 370 નાબૂદ કરવા અને જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજ્યને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વિભાજીત કરવાને પડકારવામાં આવ્યો છે. જમ્મુ-કાશ્મીર રાજ્યને કલમ 370 દ્વારા વિશેષ દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો. હવે આવી સ્થિતિમાં, ચાલો જાણીએ કે કોર્ટના નિર્ણય પહેલા નેતાઓનું શું કહેવું છે? કલમ 370 શું હતી અને તેને કેવી રીતે દૂર કરવામાં આવી?
કોર્ટના નિર્ણય પહેલા કાશ્મીરના નેતાઓએ શું કહ્યું?
હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સના અહેવાલ મુજબ, જમ્મુ-કાશ્મીરના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી મહેબૂબા મુફ્તીએ કહ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટે આ મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય સાંભળવામાં પાંચ વર્ષનો સમય લીધો. પીપલ્સ ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના નેતા મહેબૂબાએ કહ્યું, ‘સુપ્રીમ કોર્ટે તેના અગાઉના નિર્ણયોમાં કહ્યું હતું કે જમ્મુ અને કાશ્મીરની બંધારણ સભાની ભલામણોના આધારે જ કલમ 370 નાબૂદ કરી શકાય છે. આ પ્રક્રિયાની વિરુદ્ધ કોઈપણ નિર્ણય બંધારણની સાથે સાથે ભારતના વિચારની પણ વિરુદ્ધ હશે.
તેમણે કહ્યું, ‘સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલા નિર્ણય માત્ર કલમ 370 વિશે નથી, પરંતુ તે એક મહત્વપૂર્ણ ક્ષણ બનવા જઈ રહી છે જે ભારતની ઓળખનું ભવિષ્ય નક્કી કરશે. મને આશા છે કે સુપ્રીમ કોર્ટ રાજકીય ફેરફારોથી આગળ વધશે અને પરિણામોને ઓળખશે. પૂર્વ મુખ્યમંત્રીએ લોકોને આશા ન છોડવાની પણ અપીલ કરી હતી. તેમણે તેમના અધિકારોને સુરક્ષિત કરવા અને તેમની ઓળખ અને ગૌરવ પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે એકતાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો.
નેશનલ કોન્ફરન્સના પ્રમુખ ઓમર અબ્દુલ્લાએ કહ્યું કે તેઓ સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય પર કંઈ કહી શકે નહીં. પૂર્વ સીએમએ કહ્યું, ‘મારી પાસે નિર્ણય લેતા પહેલા જાણવાની મશીનરી નથી. હું માત્ર આશા અને પ્રાર્થના કરી શકું છું કે નિર્ણય અમારી તરફેણમાં આવે. અમે નિર્ણયની રાહ જોઈ રહ્યા છીએ. એકવાર નિર્ણય આવશે, અમે અમારી પ્રતિક્રિયા આપીશું. તેમણે કહ્યું કે સરકારને અમારી અટકાયત કરવા માટે એક કારણની જરૂર છે, જે તેમને 11 ડિસેમ્બરના રૂપમાં મળી ગયું છે.
સ્થાનિક લોકોમાં શું છે ચર્ચા?
જમ્મુ-કાશ્મીરના સ્થાનિક લોકો સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયની આતુરતાથી રાહ જોઈ રહ્યા છે. ભૂતપૂર્વ સરકારી કર્મચારી રાશિદ ખાને કહ્યું, ‘જો આપણે ઈતિહાસ પર નજર કરીએ તો આ વિશેષ દરજ્જો ક્યારેય અમારી પાસેથી છીનવવો જોઈએ નહીં. જો કે, હવે આ બન્યું છે, તેથી ફક્ત સુપ્રીમ કોર્ટ જ અમને તે પાછી આપી શકે છે. તેમણે કહ્યું કે તેઓ સોમવારે સારા નિર્ણયની અપેક્ષા રાખે છે.
અન્ય એક સ્થાનિક વ્યક્તિ, તારિક અહેમદે જણાવ્યું હતું કે તેમને લાગે છે કે કોર્ટનો વિભાજિત નિર્ણય હોઈ શકે છે. તેમણે કહ્યું કે અમે પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે સોમવારે જમ્મુ-કાશ્મીરના લોકો માટે સારી વસ્તુઓ થાય. કલમ 370 નાબૂદ કરવાના સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયને નકારી શકાય નહીં.
શું છે કલમ 370?
1947માં અંગ્રેજો પાસેથી આઝાદી મળ્યા બાદ, તત્કાલીન રજવાડાઓ પાસે ભારત અથવા પાકિસ્તાનમાં જોડાવાનો વિકલ્પ હતો. કલમ 370એ જમ્મુ અને કાશ્મીરને ભારતનો ભાગ બનવાનો અધિકાર આપ્યો છે. કલમ 370નો ભારતના બંધારણમાં 17 ઓક્ટોબર, 1949ના રોજ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. તેણે જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજ્યને ભારતીય બંધારણથી અલગ રાખવાનું કામ કર્યું. આ અંતર્ગત રાજ્યને પોતાનું બંધારણ તૈયાર કરવાનો અધિકાર મળે છે.
કલમ 370 હેઠળ જમ્મુ-કાશ્મીરને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો મળ્યો હતો. સંરક્ષણ, વિદેશી બાબતો અને સંદેશાવ્યવહારને લગતા કાયદા બનાવવાની સત્તા હોવા ઉપરાંત, રાજ્ય વિધાનસભા અન્ય કાયદાઓ બનાવી શકે છે. ઉપરોક્ત ત્રણે વિષયો સિવાયના તમામ વિષયો પર કાયદો બનાવ્યા બાદ સરકારને પણ રાજ્ય સરકારની મંજૂરીની જરૂર હતી. અન્ય રાજ્યોના લોકોને પણ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં જમીન ખરીદવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો ન હતો.
કલમ 370 કેવી રીતે દૂર કરવામાં આવી?
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા 5 ઓગસ્ટ, 2019ના રોજ કલમ 370 હટાવી દેવામાં આવી હતી. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે સંસદમાં આવીને આ અંગે દેશને જણાવ્યું. કલમ 370 હટાવવાની સાથે, જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજ્યને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વહેંચવામાં આવ્યું હતું, જેમાંથી એક જમ્મુ અને કાશ્મીર અને બીજું લદ્દાખ બન્યું હતું. સંસદને સંબોધિત કરતી વખતે અમિત શાહે કહ્યું હતું કે કલમ 370ની જોગવાઈઓ લિંગ, વર્ગ, જાતિ અને મૂળ સ્થાનના આધારે ભેદભાવપૂર્ણ છે. રાજકીય વગદાર વર્ગ દ્વારા યુવાનોને છેતરવામાં આવી રહ્યા છે. આ જોગવાઈ અસ્થાયી હતી અને જમ્મુ-કાશ્મીરના લોકોના હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને તેને દૂર કરવી પડશે.
